Waakt en weegt

Mijn socials lopen over van de oproepen om je uit te spreken. Voor de rode lijn, tegen de wetsvoorstellen die illegaliteit strafbaar stellen. Ook klinkt het overal:  ‘luid de noodklok van je kerk’ voordat het koffieschenken aan illegalen vervolgd gaat worden. Allemaal zeer nobele initiatieven, natuurlijk, maar vaak ook best eenzijdig. De oproepen laten weinig ruimte voor wie het er niet (helemaal) mee eens is of er nog even over wil nadenken. Nu moet er actie komen! Wie nu niets zegt, steunt de meest mensonterende situaties.

Waar stond Jezus?

Ik vind het lastig worden, wanneer deze stemmen vinden dat ook groepen of kerken zich moeten aansluiten bij deze of gene actie. Want hoe sympathiek de oproep ook is, weten we wel heel zeker dat die hele groep of de hele kerk er achter staat? Daarbij wordt vaak verondersteld dat ook Jezus zelf hieraan meegedaan zou hebben. Nu wil ik direct aannemen dat Jezus zich ontfermde over wie het lastig hadden in zijn tijd. De aan hem toegeschreven werken van barmhartigheid zijn belangrijk. Het laatste oordeel volgens Mattheüs 25 behelst wat mensen gedaan hebben voor hun medemens en niet wat zij geloofden.

Tegelijkertijd staat Jezus nergens op de barricaden, betaalt hij gewoon belasting aan de keizer en roept hij zijn leerlingen nergens op tot actievoeren tegen de staat of de maatschappelijke orde van zijn tijd.

Maatschappelijke uitspraken

De Remonstrantse Broederschap heeft een traditie van zich uitspreken over maatschappelijke kwesties. Zo sprak zij zich in 1925 uit voor gewetensvrijheid van mensen die gewetensbezwaard waren ten opzichte van de militaire dienst. Enkele jaren later sprak zij zich uit tegen de strafbaarstelling van godslastering. En midden jaren dertig sprak zij zich uit tegen de gevaren van de absolute staat, zoals die zich ontwikkelde in nazi Duitsland en communistisch Rusland. Maar al deze uitspraken werden gedaan door de Algemene Vergadering, het hoogste orgaan van het kerkgenootschap. De deelnemers vertegenwoordigden de plaatselijke kerkenraden en de predikanten en zo de hele geloofsgemeenschap. Pas na grondig beraad én een beslissing op het hoogste niveau, sprak het kerkgenootschap zich uit.

Polarisatie

De polarisatie van de jaren zeventig en tachtig ging niet aan ons kerkgenootschap voorbij. Tegenover elkaar stonden aan de ene kant activisten die het belangrijk vonden dat hun kerkgenootschap zich uitsprak over kernwapens, de apartheid in Zuid-Afrika en de steun aan bevrijdingsbewegingen. Aan de andere kant - en zij verenigden zich in een Vereniging voor Remonstranten Waakt en Weegt - stond een groep die het ingewikkeld vond, dat een kerkgenootschap, dat zich in dogmatische zaken nooit uitsprak, dat opeens wel zou doen in ethische kwesties. Zij vonden dat je zeer terughoudend moest zijn en zo ruimte zou houden voor ieders persoonlijke overwegingen. Deze strijd heeft het kerkgenootschap toen veel leden gekost.

Geen uitspraak rode lijn

Terug naar het heden. Heel goed begrijp ik dat er mensen geschokt zijn door wat er in Gaza gebeurt. Ook ik vind het ten hemel schreiend wat er allemaal gebeurt rond ‘het strengste asielbeleid ooit’. Maar wat mij betreft, betekent dat niet dat mijn kerkgenootschap daar nu, tegen de eigen regels in, maatschappelijke uitspraken over moet doen, die waarschijnlijk niet door iedereen worden gedragen. In elk geval weten we dat niet.

Onze Kerkorde (uit 1986) - wijs geworden door alle polarisatie uit de jaren voordat deze werd geschreven - beschrijft een procedure waarin alleen de Algemene Vergadering - goed voorbereid - dit soort politieke uitspraken kan doen. Niet omdat de Broederschap de maatschappelijke kwesties niet belangrijk vindt, maar juist omdat zij beseft hoe moeilijk zij voor alle leden kan spreken, zeker als er geen grondig beraad heeft plaatsgevonden. 

De uitspraak op onze website: ‘De Remonstranten steunen deze oproep. Wij vinden dat óók wij, als geloofsgemeenschap, ons moeten laten horen om het bloedvergieten van onschuldige mensen in Gaza te stoppen.’ heeft mij dan ook zeer verbaasd. Zolang de Algemene Vergadering zich niet heeft uitgesproken, kan de Remonstrantse Broederschap (=De Remonstranten) een dergelijke oproep niet steunen. Hoezeer vele remonstranten (en ook ik) het hier inhoudelijk wellicht mee eens zijn.

In een kerkgenootschap waar ieders persoonlijke vrijheid in leer en leven zo centraal staat, moeten we niet zo los omgaan met wat we met elkaar afgesproken hebben. Juist de vrijheid en verdraagzaamheid, dus de ruimte voor een ieder om zijn of haar eigen positie te bepalen, eisen een grote prudentie. Dat iedereen persoonlijk zich mag en moet uitspreken past ongetwijfeld in het besef van de ‘levensopdracht’ waar we altijd naar verwijzen in de woorden vlak voor de zegen.

Bevestigen wij dan ons geloof in een leven van liefde

aanvaarden wij onze verantwoordelijkheid voor onze geloofsgemeenschap, 

haar taak in deze wereld met haar noden

en gaan wij dan van hier naar ons huis en onze levensopdracht,

onder Gods zegen.

Laten we het daar op dit moment bij houden. Laat ieder zich in de vrijheid van zijn of haar eigen geweten uitspreken en daarnaar handelen. En als we willen dat ons kerkgenootschap zich uitspreekt, laten we dat dan goed voorbereiden, zodat het echt een uitspraak kan zijn van het hele kerkgenootschap en niet iets dat er, tegen de regels in, doorheen gefrommeld is. Daar zijn de zaken werkelijk te belangrijk voor!

Tjaard Barnard

Predikant in Rotterdam en Nieuwkoop